Ieder boek of voordrachtenreeks heeft zo zijn eigen mogelijkheden en moeilijkheden bij het samenvatten. In de voordrachtenreeks 'Grenzen van de natuurwetenschap' wijst Rudolf Steiner zelf op wat er aan de hand kan zijn:
Ik heb westerse mensen ontmoet die hielden van die uitgaven van Boeddha waarin de vele herhalingen werden teruggebracht tot de eenmalige formulering van een zin. Dan geloofden de mensen dat als zij zo'n gereduceerde Boeddha hadden, waarin alles maar één keer voorkomt, zij inzicht zouden krijgen in de werkelijke inhoud van wat Boeddha werkelijk bedoelde. De westerse beschaving is geleidelijk zo verstoken geraakt van elk begrip voor de oosterse aard. Want als men alleen opneemt wat letterlijk in de verhandelingen van Boeddha staat, wat in de verhandelingen van Boeddha staat volgens die inhoud waar wij als westerse mensen waarde aan hechten, dan neemt men niet op wat de opvattingen van Boeddha zijn. Men neemt ze alleen op als men meegaat in de herhalingen, als men wil leven in de woorden, als men wil leven in die versterking van de zielekracht die door de herhalingen ontstaat.
Mijn gebruikelijke werkwijze schoot bij deze voordrachtenreeks tekort. Het weglaten van herhalingen, het weglaten van beschrijvingen van wat iets niet is, dat zijn twee methoden die een tekst van Rudolf Steiner al aanzienlijk kunnen bekorten. Daar komt dan nog bij het onderscheiden van hoofd en bijzaak, het beperken van voorbeelden, etc. Hulpmiddelen die er toe bijdragen dat het streven gehaald wordt om de tekst tot circa een tiende van de oorspronkelijke omvang terug te brengen. Dat streven heb ik bij deze reeks nog lang niet gehaald. Juist in de voorbeelden lijkt hier iets essentieels te liggen. En ook juist in het beschrijven van wat niet goed is, zoals de psychologische ziektebeelden die in deze reeks als voorbeelden van ontaarding van de menselijke ontwikkeling aan de orde komen.
Dat maakt het samenvatten van deze reeks tot een wonderlijk avontuur. Aan de ene kant voel ik me in staat de rode draad in een paar zinnen weer te geven. Aan de andere kant lijkt het of me het overbrengen van de werkelijke inhoud steeds weer ontglipt. Het werk vordert minder snel dan ik gedacht had. Daar staat tegenover dat de actualiteit van deze reeks bij elke zin duidelijker verschijnt: om tot een betere sociaal-maatschappelijke samenhang te komen hebben we een andere natuurwetenschap nodig dan wat nu (nog steeds) overheerst!
Luc Ambagts